Iedereen kent de naam Auschwitz wel. Het bekendste werk-, concentratie- en vernietigingskamp van de Tweede Wereldoorlog. Het Auschwitz complex bestaat uit drie gedeeltes: Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau en Auschwitz III-Monowitz. Alleen Auschwitz I en II zijn toegankelijk voor het publiek.

We wilden al langere tijd naar Auschwitz, dus toen we in augustus 2012 met de auto naar Sziget reden, zijn we een beetje omgereden, zodat we Auschwitz konden bezoeken. Rond een uur of 10:30 liepen we met twee vrienden naar binnen om ons in te schrijven. We konden kiezen voor tours in veel verschillende talen. Wij kozen natuurlijk voor de Engelse tour. We kregen een koptelefoon waarmee we naar de gids konden luisteren. Erg handig! Dit zorgt ervoor dat je niet heel dicht bij de gids hoeft te zijn om deze te verstaan, dus je kunt alles op eigen tempo doen. Ook lopen er heel veel andere groepen rond, maar door die koptelefoon focus je alleen maar op je eigen gids.

Auschwitz I

Je begint de tour bij de bekende poort, met daarboven de spreuk “Arbeit macht frei”. Het is heel bizar om op de plek te staan waar je al zoveel over gelezen en gehoord hebt. De plek waar duizenden mensen jaren geleden vermoord zijn. We hebben allebei dan ook constant met kippenvel op onze armen rondgelopen.

Auschwitz I bestaat uit 28 barakken. Het was eerst een Poolse legerbasis, maar is later gebruikt als werk- en concentratiekamp. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden deze barakken gebruikt voor het huisvesten van Poolse  politieke gevangenen. Later werden er ook o.a. Joden, prostituees en homoseksuelen ondergebracht. Deze gevangenen moesten zes dagen per week, elf uur per dag werken onder barre omstandigheden. Door deze slechte arbeidsomstandigheden en het slechte eten, hielden de meeste mensen het maar zes tot zeven weken vol.

Nadat we door de poort waren gegaan, liepen we tussen de barakken. Overal zag je prikkeldraad en wachttorens. Op een gegeven moment gingen we een aantal barakken binnen die veranderd waren in een museum. Tot 1943 werd elke gevangene gefotografeerd (m.u.v. Joden). Overal in de barakken hingen foto’s van deze gevangenen. Erg heftig, omdat je weet dat bijna niemand het overleefd heeft.

We hoorden van de gids dat de Joden die ondergebracht werden in Auschwitz, zelf een kaartje hadden gekocht en vrijwillig mee gingen, omdat ze dachten dat ze naar een betere plek gingen om daar een nieuw leven op te bouwen. Iedereen had dus ook koffers vol met spullen bij zich. Al deze spullen werden bij aankomst gelijk afgepakt door de SS’ers en hergebruikt. Momenteel zijn een deel van deze spullen nog te zien in de barakken, in vitrines. Heel bizar om die duizenden schoenen, brillen, tassen, toiletartikelen, etc. te zien. De Joden werden bij aankomst ook meteen kaal geschoren. Het haar werd gebruikt om stof voor kleding van te maken. Er was in een van de barakken een vitrine te zien, vol met kilo’s haar.

Blok 11 was de kampgevangenis. Kampbewoners die straf hadden, werden hier naartoe gestuurd. Het merendeel van dit blok bestond dan ook uit cellen. Wat me nog het meest bij gebleven is, zijn de stacellen. Deze cellen hadden een oppervlakte van nog geen eens een vierkante meter. Ze waren tot het plafond dichtgemetseld, hadden geen ramen, alleen een luik onderin waar je door naar binnen moest kruipen. In zo’n cel werden vier gevangen tegelijkertijd opgesloten. Je moet even bedenken dat deze mensen dus al zo’n 11 uur hadden gewerkt en daarna in zo’n cel opgesloten werden. Een cel waar je dus niet in kan zitten of liggen, je kan er alleen staan. Veel gevangenen overleden dan ook door verstikking of oververmoeidheid. Brr.. de rillingen lopen over mijn lijf terwijl ik dit schrijf.

Nadat we de barakken in waren geweest liepen we naar een binnenplaats, dat tussen twee barakken lag. Op deze binnenplaats was een muur gebouwd. Deze muur wordt de “Muur des doods” genoemd. De SS’ers hebben hier duizenden gevangen neer geschoten. Nu is daar niets meer van te zien. Een lege binnenplaats, met een muur waar wat bloemenkransen tegenaan staan. Echt te bizar voor woorden dat mensen hiertoe in staat zijn..

Nadat we de barakken hadden gezien, liepen we door naar het crematorium en de gaskamer van Auschwitz I. Dit was de eerste gaskamer van het Auschwitz complex. Mensen die ziek waren, werd verteld dat ze behandeld konden worden, maar dat ze zich alleen nog even in moesten schrijven. Ze wisten echter niet dat ze niet behandeld zouden worden, maar gelijk naar de gaskamers gebracht werden.. Na de oorlog was het gebouw waar het crematorium en de gaskamer in gevestigd waren verwoest. Dit is later herbouwd met de originele onderdelen en hier kan je nu ook naar binnen. Erg heftig om op de plek te staan waar duizenden mensen zijn vergast.

Auschwitz II-Birkenau

Nadat we een tijd hadden rond gelopen door Auschwitz I, en de gaskamer en het crematorium hadden gezien, was het tijd om naar Birkenau te gaan. Dit ligt een stukje verder (ongeveer 3km van Auschwitz I). Omdat wij met onze eigen auto waren, gingen we niet met de tourbus mee, maar pakten we onze eigen auto. Helaas zijn we daardoor de gids uit het oog verloren. Toen we aan kwamen, konden we haar nergens vinden. We hebben dus gewoon op eigen houtje daar rond gelopen. Wel jammer, want je mist nu al die verhalen over de precieze gebeurtenissen die daar hebben plaats gevonden. Volgende keer dus gewoon met de tourbus mee!

Toen Auschwitz I te klein werd om alle gevangen te herbergen, kwam er een SS-architect met het idee om van een dorp in de buurt een concentratiekamp te maken. Dit is Birkenau geworden. Auschwitz I was het werkkamp en Birkenau staat bekend als het vernietigingskamp. Het gebied is ontzettend groot, ongeveer 175 hectare. Het gehele kamp werd afgezet met prikkeldraad. Wij liepen daar rond in prachtig mooi weer, maar toch is de sfeer grimmig en kil.

De houten barakken waar soms zelfs meer dan 700 mensen in sliepen, waren vroeger paardenstallen. Overal zaten gaten en kieren. Er was geen stromend water, geen schone vloer en de “bedden” waren gewoon houten plankjes. De gevangenen moesten hun behoefte doen in de grond. Echt verschrikkelijk.

Dwars door Birkenau loopt een treinspoor. In Birkenau zelf is ook een treinstation. Op dit station kwamen de Joden aan en vond er een selectie plaats. De “zwakkere” Joden (kinderen, bejaarden, zwangere vrouwen, gehandicapten), werden meteen naar de gaskamers gestuurd en de rest moest lopen naar het concentratiekamp. Het schijnt dat maar een kwart van de mensen die binnen kwamen, door gingen naar de barakken. De rest werd dus meteen vermoord..

Omdat de gaskamer van Auschwitz I niet genoeg capaciteit had, werden er in Birkenau twee leegstaande boerderijen omgebouwd tot gaskamers. Deze gaskamers zijn beiden verwoest door de SS om het bewijs te vernietigen, maar je zag de ruïne hiervan nog liggen. Ook werden er in Birkenau meerdere crematoria gebouwd. Hiervan zijn ook alleen nog de ruïnes te zien.

Het is zeker geen dag om vrolijk van te worden, maar het is zo goed om een keer gezien te hebben. We hadden al veel verhalen gehoord en gelezen, maar als je echt op die plek staat, komt het besef nog veel harder binnen; Wat een zieke wereld leven we eigenlijk in.. De gehele dag was iedereen muisstil en in zichzelf gekeerd. Ik heb de hele dag met een brok in m’n keel rond gelopen. Alleen maar bezig met wat voor bizarre taferelen zich er hebben afgespeeld. En dan te bedenken dat het niet eens zo lang geleden gebeurd is..